یاتاقان واژه‌ی فارسی برای اصطلاح انگلیسی bearing بوده و قطعه ای در سیستم‌های مکانیکی است که اتصال قطعات و بخش‌های مختلف را به یکدیگر میسر میسازد. همچنین این قطعات از نشت گاز جلوگیری کرده، ورود آلاینده‌ها را کاهش داده و فشار را تحمل میکند. یاتاقان‌های لغزشی برای تکیه‌گاه شافت‌های مختلف مناسب است. شافت‌های مختلف حرکات مختلفی همچون دوران، نوسان و یا رفت و برگشت دارد.
یاتاقان کمپرسور وظیفه‌ی تحمل نیروها، تسهیل حرکت قطعات و جلوگیری از حرکات ناخواسته را برعهده دارد و نیروهای وارده بر یاتاقان عبارت است از نیروهای محوری و شعاعی یا ترکیبی از این این دو. دسته‌بندی یاتاقان‌ها نیز بر اساس همین نیروهای وارده بر آنها به دو نوع محوری و شعاعی است. روانکاری مناسب هیدرودینامیکی یاتاقان امکان کار طولانی مدت و عمر مفید مناسب را فراهم میاورد. همواره از ضخامت کافی روغن در میان شافت و یاتاقان اطمینان حاصل کنید.
روانکاری بلبرینگ‌ها
روانکاری بلبرینگ‌های تابعی از طراحی تجهیزات است. مقادیر کمتر فشار روغن به هنگام افزایش دما منجر به سایش میشود. همچنین فشار بالاتر نشاندهنده‌ی گرفتگی در جای دیگری از سیستم است. در هر دو صورت می بایست به بازبینی و رفع اشکال اقدام نمود. از سوی دیگر روغن روانکاری بلبرینگ کمپرسور باید عاری از هرگونه ذرات آلاینده باشد. کوچکترین ذره‌ی فلزی در فیلم نازک روغن به تخریب کامل بلبرینگ یا دیگر انواع یاتاقان می انجامد. روغن کمپرسور و فیلتر آن حتما باید مورد تایید سازنده یا کارشناسان خبره‌ی سیستم هوای فشرده باشد. اگر محیط کار دستگاه آلوده است فواصل تعویض روغن و فیلتر آن را کوتاهتر نمایید. مخزن روغن هم برای جلوگیری از هرگونه آلودگی بررسی شود. ویژگی‌های روانکار یا روغن مناسب را در مطالبی به تفصیل توضیح داده ایم.
یاتاقان شعاعی
یاتاقان‌های شعاعی به دو گروه اصلی طبقه‌بندی میشود:
- یاتاقان‌های ضداصطکاکی
- یاتاقان‌های هیدرودینامیکی
یاتاقان‌های ضداصطکاکی با تکیه بر اجزای غلتشی خود باعث انتقال و تحمل نیروی اصلی تجهیزات شده و همچنین از میزان اتلافات توان و اصطکاک نیز میکاهد. یاتاقان‌های هیدرودینامیکی با تکیه بر یک فیلم مایع که عموما این مایع از روغن‌های روانکاری است، باعث انتقال و تحمل نیروی اصلی تجهیزات گردیده و همچنین میزان اصطکاک را نیز به کمترین مقدار کاهش میدهد.
در حالت کلی، از یاتاقان‌های ضداصطکاکی در تجهیزاتی که توان کمتری دارد استفاده میشود و برعکس از یاتاقان‌های هیدرودینامیکی در تجهیزات با توان بالاتر (حدود ۵۰۰ اسب بخار) به کار گرفته میشود. بیشتر یاتاقان‌های مورد استفاده در توربوکمپرسورها از این نوع، یاتاقان هیدرودینامیکی، است.
وظیفه یاتاقانی که در موقعیت شعاعی در یک دستگاه قرار دارد، تحمل وزن محور و همچنین تحمل هر نوع بار دینامیکی است که در سیستم به وجود می آید. در یاتاقان‌های سر محور یا ژورنال بارهای دینامیکی ۲۰ درصد بارهای استاتیکی است. ولی در چرخ دنده‌ها مولفه‌های بارهای شعاعی از نیروی حاصل از کار دنده‌ها (نیروی Meshing یا در هم‌تنیدگی دنده‌ها) تشکیل گردیده و بار حاصله از این نیرو معمولا از صفر تا حداکثر گشتاور متغیر است.
