روانکاری کمپرسورها سه هدف عمده دارد:
- کاهش اصطکاک روی یاتاقان‌ها و سایر قطعات متحرک کمپرسور
- خنک‌سازی گاز مبرّد در حین فشرده‌سازی
- جلوگیری از نشتی گاز مبرّد
کمپرسورهای متفاوت تکنیک‌های روانکاری متفاوتی را به کار می گیرند. معمولا از پمپاژ روغن به قطعات متحرک در کمپرسور اسکرو و پاشش روغن از مجرایی در کف کمپرسور در کمپرسورهای پیستونی و اسکرول استفاده می شود.
ویسکوزیته‌ی خیلی پایین ترکیب روغن-مبرّد منجر به جدایی ناکافی و غیرموثر سطوح فلزی میشود که اصطکاک و سایش را افزایش میدهد. افزودنی‌های ضدسایش مختلفی برای مقابله با این مشکلات وجود دارند لیکن استفاده از این راهکار در سیستم‌های خنک‌کننده به دلیل ریسک واکنش میان افزودنی‌ها و مبرّد محدودیت‌هایی دارد.
از دیگر سو ویسکوزیته بالای ترکیب روغن-مبرّد نیز مشکلاتی همچون گیر کردن جریان را در پی دارد که ممکن است منجر به کارایی پایین پمپاژ شود. برای کار مناسب دستگاه، ویسکوزیته‌ی ترکیب روغن-مبرّد می بایست در حدی کافی بالا باشد که آب‌بندی رضایتبخش و روانکاری مناسب را در کمپرسور به همراه داشته باشد. علاوه بر این، ترکیب باید از نظر دمایی و شیمیایی پایدار باشد تا با اجزا و مواد موجود در سیستم خنک‌کننده واکنش ندهد.
ممکن است روغن روانکاری بر روی سایر قطعات سیستم خنک‌کننده‌ی کمپرسور اثرات منفی داشته باشد، از این رو، عموما سپراتور روغن دقیقا بعد از خروجی کمپرسور قرار گرفته است تا جریان روان‌کننده به سوی کندانسور و اواپراتور را کاهش دهد. در صورتی که قطرات روغن در این قطعات گیر بیفتند انتقال حرارت دستگاه دچار نقصان می شود. با بازگشت مداوم روغن به کیس میل‌لنگ، که به وسیله‌ی سپراتور انجام می شود، گاز مبرّد از اختلاط با آن در امان می ماند.
امکان جدا شدن روغن‌های نیمه مخلوط شونده از مبرّد در سپراتور وجود دارد؛ در این صورت یک فاز غنی از مبرّد به شیر انبساط منتقل می شود در حالی که فازی غنی از روغن در مخزن مبرّد جمع میشود. این رخداد میتواند بازگشت روغن به کمپرسور را محدود سازد و منجر به روانکاری ناکافی شود. مواجهه‌ی روغن روانکاری با دماهای پایین در اواپراتور نیز میتواند به شکل‌گیری موم (wax) و جدایی فازی بیانجامد. هنگامی که در دماهای پایین انحلال‌پذیری مبرّد در روغن کم باشد، ممکن است با مشکلاتی در بازگشت روغن به کمپرسور روبرو شویم.
روانکاری در کمپرسور اسکرو – روغن پاششی و بدون روغن
در کمپرسور اسکرو روغن پاششی پاشش روغن به داخل محفظه تراکم و میان روتورها را داریم. این روغن وظیفه‌ی روانکاری روتورها را بر عهده دارد. همچنین سایر قطعات متحرک خارج از محفظه تراکم، المنت کمپرسور، نیز روغن کاری می شوند.
محفظه تراکم کمپرسور اسکرو با عناوین مختلفی در بازار و در میان تولیدکنندگان شناخته می شود. عموما هرگاه در ارتباط با کمپرسور اسکرو با واژگان المنت (اصطلاح اطلس کوپکویی ها)، ایرند (اصطلاح عمومی)، سیلندر، محفظه تراکم و هوزینگ روبرو شدید، کارشناس مقابل شما درباره‌ی یک چیز صحبت می کند و آن سیلندری است که روتورهای نر و ماده نامتقارن در داخل آن گردش می کنند تا هوای ورودی را در میان برجستگی‌ها‌ی (لوب‌ها) خود گیر انداخته و با کاهش حجم دیفرانسیلی فشار آن را افزایش دهند.
در تمامی مدل‌های کمپرسور که قطعات متحرکی دارند، آن قطعات نیازمند روانکاری هستند. این مسئله تنها یک استثنا دارد و آن هم کمپرسور اسکرو اویل فری است که در داخل محفظه تراکم و در میان روتورهای نر و ماده هیچگونه روغنی جاری نیست. البته این کمپرسورها نیز در خارج از محفظه تراکم نیازمند روانکاری معمول و مشابه با سایر دستگاه ها هستند. در کمپرسور اسکرو اویل فری از روکش‌های مخصوصی برای روتورها بهره گرفته می شود. از دیگر سو افزایش بهره وری کمپرسور هوا، که در کمپرسور روغن پاششی بخشی از آن بر عهده‌ی روغن است، با کاهش کلیرانس یا فاصله روتورها با دیواره‌ی هوزینگ به دست می آید.
کیفیت روغن کمپرسور
روغن نامناسبی که برای کمپرسور اویل فری استفاده شود، وارد فضای بین روتورها نمیشود، اما روغن نامناسب کمپرسور روغن پاششی وارد فضای بین روتورها شده و از این رو استفاده از آن در این قبیل کمپرسورها حساس تر است.
به نقل از مطلب مربوط به کمپرسور ZT 15 اطلس کوپکو:
روغن‌هایی که اطلس کوپکو برای کمپرسورهای اویل فری خود پیشنهاد می کند نیز عبارتند از: روغن کمپرسور اویل فری
و روغن گرید غذایی.
به نقل از مطلب مربوط به کمپرسور GA 110 VSD اطلس کوپکو:
برای کمپرسورهای GA که کمپرسور اسکرو برقی و تک مرحله‌ای اطلس کوپکو هستند، تمامی روغن‌های معرفی شده بر روی وبسایت، البته روغن‌های کمپرسور روغن پاششی، مناسب است. روغن اندورانس پایه معدنی بوده و روغن‌های روتو اکستند و اولترا پایه سنتزی هستند. انتخاب روغن کمپرسور بستگی کامل به محیط و شرایط آب و هوایی داشته و همچنین این روغن‌ها دوره تعویض متفاوتی دارند. برای کسب اطلاعات کاملتر از کیفیت روغن‌های مختلف کمپرسور اسکرو برقی اطلس کوپکو میتوانید به پست مربوط به هرکدام مراجعه کنید:
روغن کمپرسور اندورانس اطلس کوپکو
در میان روغن‌های ایرانی موجود در بازار، برای کمپرسور اسکرو روغن پاششی روغن پارس کمپرسور ۱۰۵۳ و پارس بابک ۱۰۰ و برای کمپرسور اسکرو اویل فری روغن موتور خودرو از نوع اتوماتیک یا ۲۰۵۰ توصیه می شود.
